برای بررسی میزان سلامت سازمانی ابتدا باید شناخت کافی روی ابعاد آن داشته باشیم هوی وفیلد من ( 1996) ابعاد سلامت سازمانی یا مجموعه خصایص ومتغیرهای سازمان آموزش را در هفت بعد بررسی کرده اند که عبارتند از
1- یگانگی نهادی( سطح نهادی) 2 – بعد روحیه ( سطح فنی)
3- بعد تاکید علمی ( سطح فنی) 4- نفوذ مدیر در مافوق سطح (ادراکی)
5- ساختدهی (سطح اداری) 6- مراعات ( سطح اداری)
7- حمایت از منابع ( سطح اداری)
مدارس سالم با نیروهای مانع ومخالف بیرونی به طور موفقیت آمیزی روبرو می شوند انرژی آنها را در جهت نیل به اهداف سازمان سوق می دهند عملکردمدارس سالم در دراز مدت مطلوب و مساعد است هرچند ممکن است در یک روز اثر بخش یا غیر اثر بخش باشد سازمان پیوسته غیراثر بخشی ، سازمانی سالم نیست .( علاقه بند، 1378 )
سلامت سازمانی مدارس دخترانه از این جهت اهمیت دارد که نشان می دهد وضعیت موجوداین مدارس در ابعاد هفتگانه سلامت سازمانی چگونه است؟
نقاط قوت و ضعف این مدارس در کدام ابعاد است؟ آیا دبیران از روحیه خوب و بالایی برخوردارند؟ تا به حدی به تحصیل وآموزش اجر وبها داده میشود؟ رفتارمدیران با دبیران بیشتر رابطه مدار است یا وظیفه مدار است؟ در مدارس که محیط آموزش محسوب می شوند و بایستی روابط انسانی در آن بیشترباشد آیا رفتار مدیران بیشتر همراه با ملاحظه ومراعات است یا متکی بر قوانین ومقررات وساخته ی وظایف اینکه چه کاری در چه موقع وچه مکانی و چگونه انجام می شود. سلامت سازمانی روشن می سازد این آموزشگاهها آیا از امکانات و تجهیزات و منابع لازم وکافی برای آموزش و تحصیل و تدریس برخوردار هستند؟ آیا شرایطی فراهم است که وسایل آموزش دراختیاردانش آموزان ودبیران قرار بگیرد ؟ سلامت سازمانی نشان دهنده نوع رابطه مدیر با کارکنان و روسا است و ومشخص می کند آیا مدیر مدرسه از توانایی اداره امور و هماهنگی بین اعضا برخوردار است؟ سلامت سازمانی از جنبه دیگر حائز اهمیت است وآن اینکه نشان دهنده رابطه مدرسه با جامعه است ،سلامت سازمانی روشن می سازدمیزان مشارکت ویا دخالت اولیا در امور اداری و آموزشی مدرسه چگونه است ؟ آیا با توجه به وضعیت سلامت سازمانی در ابعاد متفاوت میتوان در تگذاری ها وبرنامه ریزی های تعیین اهداف طوری عمل کرد تا کاستی ها و نواقص امور به حداقل کاهش یابد ؟
از طرفی همه سازمان ها برای بقا نیازمند اندیشه های نو ونظرات بدیع وتازه اند خلاقیت و نو آوری چنان در هم آمیخته اند که ارائه تعریفی مستقل از هر کدام دشوار است. خلاقیت پیدایی وتولید یک اندیشه و فکر نو است در حالی که نوآوری عملی ساختن آن اندیشه وفکر است. شغل مدیر به طور ذاتی حل مشکل است حل مشکل به دو شیوه حل عقلایی و خلاقانه مشکل میسر است. مدیران اثر بخش قادر به حل مشکل به صورت عقلایی وخلاقانه هستند. ( شرکت ،بی تا )
از جمله مسایل و دغدغه های سازمان ها ویژه سازمان های آموزشی این است که افراد به اندازه کافی وظایف خود را به صورت خلاق انجام نمی دهند. مسئله مهم این است که هر کس با توانایی ویژه خود می تواند خلاق باشد ،کسانی که به نیروهای شگرف ذهنی خود پی برده اند با خودآموزی استعداد های خلاق خویش را پرورش داده اند. شواهدی را ارائه کرده اند که میتوانیم اطمینان داشته باشیم که اگر ما نیز تخیل خلاق خود را پرورش دهیم قادر خواهیم بودمشکلات را دقیق تر تحلیل کرده و برای این مشکلات راه حل های اثر بخشی نیز پیدا کنیم.(ساعتچی ،1380)
یکی از شرایط لازم است برای پدیدار شدن افکار نو بویژه در مدیران ومعلمان مدارس وجود آرامش برای مغز است به همین خاطر لازم است که در مدارس شرایطی را بوجود آورد که دربستر آن مغز بیندیشید و تکامل یابد با بکار گیری مولفه های سلامت سازمانی میتوان جوی آرامش بخش در مدرسه بوجود آورد که این امر باعث می گردد که کارکنان اهداف مدرسه را بخوبی بفهمند و با تامین اهداف سودمندی وادامه حیات آن را تضمین می کنند. (علیمرادی رابری،1376)
با توجه به اهمیت تفکر خلاق وسلامت سازمانی که هر دو سازمان های آموزشی به ویژه مدارس لازم وضروری هستند به نظر می آید که بررسی برروی این دو مقوله ما را در آموزش و پرورش دانش آموزان یاری نمایند، چون مدیران توانا معلمان توانا ودر نتیجه دانش آموزان توانا را در پی خواهد داشت .شکی وجود ندارد که مدارسی که مدیران خلاق دارند و از سلامت سازمانی برخوردار باشند بهتر خواهند توانست شاگردان مدارس خود را برای رسیدن به اهداف مورد نظر هدایت نمایند. این تحقیق درپی تاثیر ویا رد رابطه یا عدم رابطه بین این دو میتوان دریچه ای دیگر را در امر انتخاب مدیران گشود .
1-2- اهمیت وضرورت موضوع تحقیق
اندیشه سلامت کامل در یک سازمان، توجه ما را به عواملی که رشد وشکوفایی آن را تسهیل و نیز به شرایطی که از پویایی کامل آن جلوگیری می کند جلب می نماید. این اندیشه در سه سطح فنی، اداری ونهادی سلامت سازمانی را که یکی از ابعاد مهم جوسازمانی است مورد مطالعه قرار می دهد ، فهم وضعیت سلامت یک سازمان فرهنگی آموزشی می تواند ما را در گزینش روش های مدیریت ورهبری مناسب برای اثر بخشی آن یاری کند . در واقع جو سالم سازمانی منجربه احساس رشد وپرورش شخصی ، خشنودی وکارکرد بهتر افراد در سازمان می گردد. (علاقه بند ، 1378 )
وقتی مسئولان آموزش وپرورش در محیطی سالم مشغول به کار شوند به نحو بهتری میتوانندوظایف خود را انجام دهند و نهایتا نتیجه کار چنین سازمانی این است که می تواند جامعه را در زمینه های مختلف اقتصادی، اجتماعی ، ی فرهنگی وغیره از عقب ماندگی نجات دهد. بررسی و تحقیق در زمینه سلامت سازمانی میتواند در امر انتخاب ، جذب و بکارگیری واستخدام مدیران شایسته به دست اندر کاران آموزش وپرورش کمک کند، با شناخت وضعیت سلامت سازمانی مدارس ، کمبودها ، نقاط قوت وضعف مدیریت ،توانایی های لازم فکری وجسمی مدیران و روشن گشته و حتی الامکان باعث انجام امور مدارس به صورت علمی و کارشناسانه وپرهیز از عوامل غیر مدبرانه گردد .(سلیمی، 1378)
برای انجام بهسازی و بهبود وضع مدارس باید در پی تربیت واستخدام مدیرانی با تفکر خلاق برآییم چرا که مدیران خلاق بهتر از مدیران غیر خلاق می توانند در مدرسه مثمر ثمرو اثربخش باشند. مطالعه وضعیت سلامت سازمانی در کشور ما خصوصا در رابطه با مدارس ، سابقه ای طولانی ندارند وپژوهش های از این نوع می توانند مقدمه مطالعات عمیق تر، در جهت بهبود امر آموزش وپرورش باشد ونیز باعث آگاهی مدیران از عوامل زمینه ساز سلامت سازمانی می گردد که در موفقیت وسلامت دانش آموزان ودبیران و دیگر کارکنان یک محیط آموزشی نقش موثر دارند .
خلاقیت یکی از مقولاتی است که به لحاظ نظری مورد تاکیدا افراد وسازمانها قرار گرفته است اما از لحاظ عملی چندان به کار گرفته نمی شود و خلاقیت و نوآوری درهر دوره ای از تاریخ به عنوان توانایی وقدرت اساسی ذهن بشر، هدف اصلی مدارس بوده است ( شعبانی ورکی، 1380)
(رضائیان ، 1370 ) در مورداهمیت خلاقیت می گوید: تداوم حیات سازمان ها به بازسازی آن ها بستگی دارد، بازسازی سازمان ها از طریق هماهنگ کردن اهداف با وضعیت روز واصلاح وبهبودروش های حصول به این اهداف انجام می شود .خلاقیت برای بقای هر سازمانی لازم است اگر چه چنین سازمانی ممکن است عملیاتی که در یک مقطع از عمر خود درگیر آن است موفق باشد ولی سرانجام مجبور به ترک یا تغییر سیستم می گردد بنا به گفته تیلور بنیانگذار مکتب مدیریت علمی همیشه برای انجام هر کاری راه وروش بهتری وجود دارد. ( کیا، 1374 ) با این وجود تدابیری که برای دست یافتن به این هدف انجام گرفته است نتایج قابل توجه وسازمانده ای را در بر نداشته است. پیچیده بودن ذهن بشر ومقوله خلاقیت باعث شده است تحقیقات ومطالعات بسیار اندکی درباره آن انجام گیرد و حتی کتابهای مدون هم گواهی براین امر است که منابع موجود هم درباره خلاقیت کم است .با وجود اینکه در کشور های دیگر از جمله دانشگاههای آمریکا مطالعات مربوط به خلاقیت و تفکر خلاق رشد چشمگیری یافته است اما متاسفانه هنوز خلاقیت در دوره تحقیقات علمی کشور جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است. (شعبانی ورکی، 1380) هنوز هم می طلبد در این زمینه تحقیقات و مطالعات بیشتری صورت گیرد .
تمام حلقه ها یا عواملی که برای پیشرفت کشور لازم است به صورت بالقوه در اختیار است تنها عامل اساسی ضعف کشور در عدم توانایی پرورش انسان های خلاق و کار آفرین و ایجاد بستر مناسب برای آن ها می باشد. در این مورد الوانی، 1372، در مقاله ای تحت عنوان سازمان های موفق و کامیاب امروزه می نویسد: سازمان های موفق وکامیاب امروزه سازمان هایی هستند که دانش جدید را خلق یا کسب کرده و آن را به طرق وشیوه های کاربردی برای بهبود فعالیت های خود تبدیل نموده اند آن ها از اندیشه های خلاق و برای اصلاح ساختار وعملکردشان بهره گرفته اند واز این رو می توانند برای ما سرمشق والگو باشند . بنابراین اهمیت موضوع را می توان تحت دو عنوان کلی بیان نمود:
درباره این سایت